Ngoài các lễ hội phổ biến như Tết Nguyên đán, Tết Độc lập, cộng đồng người Khơ Mú ở miền Tây Nghệ An còn có những ngày lễ riêng của họ. Một trong các nghi lễ quan trọng trong đời sống, văn hóa người Khơ Mú là lễ “Mừng lúa mới”.
Vào khoảng tháng 9 - 10 dương lịch hàng năm, khi cây lúa
trên nương ngả màu vàng, người Khơ Mú sẽ chọn ngày lành đi lựa chọn những bông
lúa nếp chín mẩy, trĩu bông mang về làm cốm chuẩn bị cho lễ hội cơm mới. Ảnh:
Đình Tuân
Những bông lúa được chọn để làm cốm là những bông lúa nếp
chín mẩy, trĩu bông, hạt to nhất, vỏ hơi lam vàng và hạt chưa chín hết, nếu đã
chín hết thì cốm sẽ không thơm. Ảnh: Đình Tuân
Để làm ra mẻ cốm thơm ngon, màu cốm xanh óng, người làm cốm
phải trải qua rất nhiều công đoạn thủ công, mỗi một công đoạn cần sự cần mẫn, tỉ
mỉ của người làm cốm. Sau khi hái lúa về sẽ được cho lên nồi đun sôi đến khi
nghe mùi thơm của nếp non, đồng thời vỏ trấu đã bắt đầu bóc tách, lúc đó sẽ đưa
lên giàn bếp để xông khô. Ảnh: Đình Tuân
Bà Lữ Thị Lan, người dân tộc Khơ Mú ở bản Xốp Pu, xã Yên Na,
huyện Tương Dương cho biết: “Lễ mừng lúa mới của người dân tộc Khơ Mú được tổ
chức với ý nghĩa tạ ơn ông, bà, tổ tiên và các vị thần linh đã phù hộ, che chở
cho cây trồng tốt tươi, không bị sâu bệnh phá hoại, chim sóc thú rừng phá, mùa
màng mới bội thu, cuộc sống ấm no, đầy đủ và hạnh phúc. Trong mâm cúng không thể
thiếu xôi được hông từ cốm nếp mới, vì vậy, năm nào gia đình tôi cũng làm cốm nếp
mới để cúng ông bà, tổ tiên”. Ảnh: Đình Tuân
Lúa sau khi phơi khô sẽ cho vào cối giã cho đến khi tróc vỏ
trấu. Chị Lữ Thị Hiền, ở bản Xốp Pu, xã Yên Na cho hay: “Trong quá trình giã
không được quá mạnh tay, mạnh tay quá cốm sẽ nát. Muốn có được những hạt cốm
óng mượt, xanh mướt, khi giã phải luôn tay đảo cốm từ trên xuống dưới sao cho đều”.
Ảnh: Đình Tuân
Theo người dân ở đây cho biết, tất cả các công đoạn làm cốm
đều bằng thủ công, nếu như đưa vào máy xay xát hạt cốm sẽ mất màu xanh. Ảnh:
Đình Tuân
Để có những hạt cốm ưng ý, những người phụ nữ dân tộc Khơ Mú
phải bỏ ra nhiều thời gian và công sức. Ảnh: Đình Tuân
Đình Tuân