Hiểm nguy rình rập

Từ trung tâm xã Lượng Minh, mất hơn nửa giờ đồng hồ trên những cung đường dốc cao, quanh co, khúc khuỷu, chúng tôi đến Trường PTDT bán trú Tiểu học Lượng Minh của huyện miền núi rẻo cao Tương Dương. Trường nằm lọt thỏm dưới vực taluy dương, phía sau là dòng khe Mạt chảy suốt ngày đêm. Theo học ở đây phần lớn con em đồng bào dân tộc Khơ Mú và Thái. Toàn trường có 525 học sinh, nhưng có tới 299 học sinh ở bán trú.

Tối ngày 30/9/2024 Trường PTDT bán trú Tiểu học Lượng Minh phải hứng chịu một trận lũ kinh hoàng khiến thiệt hại nặng nề về cơ sở vật chất, đồ dùng, trang thiết bị giảng dạy, học tập. Ảnh: Đình Tuân

Trong số những học sinh ở lại bán trú tại trường có nhiều em nhà cách trường 5-6 km, thậm chí là hơn 20 km, đường đi vô cùng khó khăn, vất vả. Vì thế, học sinh ở các bản như Cà Moong, Xốp Cháo, Xốp Mạt, Minh Phương... mới 8-10 tuổi đã xa nhà để đi tìm con chữ.

Nhà ở bản Xốp Cháo, là một trong những bản khó khăn và biệt lập nhất xã Lượng Minh, để đến trường em Hắp Văn Khánh phải đi bộ ra bến thuyền rồi xuôi xuống bến thượng lưu (chân đập thủy điện Bản Vẽ), tiếp tục di chuyển bằng xe máy gần 1 giờ đồng hồ nữa mới đến được trường.

Anh Lương Văn Dương, ở bản Xốp Mạt, xã Lượng Minh, phụ huynh cháu Lương Như Ý, học lớp 4 tại trường cho biết: con gái còn nhỏ dại, việc tự đi đường đồi núi rồi vượt sông, suối để đến trường là không thể. Nhiều khi phụ huynh đưa con đi học còn phải đối mặt với hiểm nguy khi mùa mưa nước khe dâng cao, chảy xiết. Còn đường sá thì vừa trơn trượt, lại tiềm ẩn nguy cơ sạt lở núi. Bởi hầu hết các quãng đường từ các bản của Lượng Minh, kể cả bản Xốp Mạt, đến trường đều là đường một bên là sông, suối, một bên là núi cao, có nhiều điểm đe dọa sạt lở đất đá.

Trường PTDT bán trú Lượng Minh lọt thỏm dưới vực taluy dương. Ảnh: Đình Tuân

Dẫn chứng là đợt lũ quét đầu tháng 10 vừa rồi, nhiều đoạn đường đến trường đã bị đất đá trên núi sập xuống vùi lấp đường đi, làm hư hỏng nền đường nhiều đoạn rất nghiêm trọng. “Cứ đến mùa mưa lũ là phụ huynh lại nơm nớp lo sợ mỗi khi cùng con đến trường” – anh Lương Văn Dương cho biết.

Còn với chị Lô Thị Thìn ở bản Minh Phương, nhắc lại trận lũ quét xảy ra cuối tháng 9 vừa rồi, chị vẫn chưa hết bàng hoàng. Chị Thìn cho biết: "Mới chập choạng tối ngày 30/9 trời bắt đầu mưa to, thấy mưa mỗi lúc lại càng nặng hạt. Đến khoảng 22h biết tin trường bị lũ quét lúc đó tôi như ngồi trên đống lửa. Muốn vào với con nhưng do mưa to, tuyến đường độc đạo vào trường bị sạt lở gây ách tắc không thể lưu thông được, đành phải ở nhà nghe ngóng thông tin. Rất may sau đó nhà trường thông báo, các cháu đã được thầy cô di chuyển đến nơi an toàn. Gần như đêm đó tôi không thể chợp được mắt. Qua trận lũ quét vừa rồi không chỉ tôi mà gần như các phụ huynh rất mong muốn cấp trên xem xét chuyển trường đến nơi khác, an toàn hơn. Nếu như tiếp tục tổ chức dạy và học ở điểm này thì không chỉ ảnh hưởng đến việc dạy và học, còn gây nguy hiểm cho cả thầy và trò nhà trường".

Chị Lô Thị Thìn, ở bản Minh Phương, xã Lượng Minh đưa con đến trường sau lũ quét. Chị mong muốn con em mình có một ngôi trường mới ở vị trí mới an toàn hơn. Ảnh: Đình Tuân

Đáng lo ngại nhất là ngôi trường này nằm quay lưng ra con khe Mạt, mưa lớn có nguy cơ xảy ra lũ ống, lũ quét là rất cao. Thực tế cũng đã xảy ra, 2 năm qua trường đã hứng chịu hai đợt lũ quét, mức lũ năm sau cao hơn năm trước, đỉnh điểm là trận lũ quét nghiêm trọng xảy ra vào ngày 30/9 vừa qua, khiến cho giáo viên học sinh phải chạy lũ trong đêm.

Đề xuất di dời điểm trường đến nơi an toàn

Anh Lương Văn Dương, phụ huynh học sinh nêu ý kiến: “Năm ngoái (2023) đã xảy ra một trận lũ ảnh hưởng tới nhà trường, nơi con tôi đang học bán trú. Năm nay, trường lại phải gánh chịu một trận lũ quét còn lớn hơn năm trước. Thiên tai ngày càng khó lường, nên nhiều phụ huynh chúng tôi mong muốn các cấp, ngành quan tâm, di chuyển trường đến nơi khác để thầy cô cũng như các cháu có môi trường học tập được an toàn”.

Không chỉ có phụ huynh học sinh mà lãnh đạo cũng như giáo viên nhà trường mong muốn trường sớm được di chuyển đến địa điểm khác, nhất là sau khi trận lũ quét kinh hoàng xảy ra vừa qua.

Đoàn công tác của Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Văn Đệ thăm, khảo sát tình hình lũ quét tại Trường PTDTBT Tiểu học Lượng Minh ngày 1/10/2024. Ảnh: Hoài Thu

Thầy Nguyễn Văn Thanh - Hiệu trưởng Trường PTDT bán trú Tiểu học Lượng Minh, cho biết: Mấy năm gần đây, con khe Mạt bị bồi lắng, dòng khe thu hẹp lại, nước không có lối thoát nên chảy mạnh ra 2 bên bờ. Trong khi, sân trường không cao hơn lòng khe là bao, nên mưa to là rất dễ xảy ra lũ ống, lũ quét càn qua. Trong 2 năm qua, trường đã phải gánh chịu 2 trận lũ quét, ngập lụt đã gây hoang mang cho giáo viên và phụ huynh.

Vậy nên, nguyện vọng của nhà trường là được các cấp ủy đảng, chính quyền, cùng các cấp, ngành quan tâm, hỗ trợ để di dời chuyển trường đến điểm mới ở nơi đồi cao, tránh được những trận lũ quét, lũ ống khi mùa mưa lũ về để các em học sinh nơi đây có được môi trường học tập an toàn nhất.

Mép sau của Trường PTDT bán trú Tiểu học Lượng Minh nằm sát bờ khe. Ảnh: Hoài Thu

Trao đổi với ông Vi Đình Phúc - Chủ tịch UBND xã Lượng Minh, cho biết: Trước đây cấp ủy, chính quyền địa phương cũng đã nhận thấy điểm trường này nằm ở vị trí rất bất lợi vừa trũng thấp, vừa nằm sát khe. Mưa lớn rất dễ bị lũ quét, không đảm bảo an toàn cho giáo viên và học sinh. Xã cũng đã khảo sát và chọn được vị trí vừa an toàn hơn lại gần trung tâm xã, thuận lợi cho việc đi lại của phụ huynh khi đưa đón con cũng như giáo viên đến trường. Phụ huynh, giáo viên cũng như cấp ủy, chính quyền địa phương mong muốn được hỗ trợ để di dời trường đến địa điểm gần trung tâm UBND xã. Địa điểm này vừa đảm bảo an toàn hơn vì ở nơi cao ráo.

Hơn nữa, khi trường đặt ở trung tâm xã Lượng Minh sẽ tạo thuận lợi cho hàng trăm học sinh cùng phụ huynh trong di chuyển đến trường hàng ngày. Đặc biệt là con em các bản vùng xuôi cách xa trường phải đi thuyền, đi đò ngược sông, ngược núi để đến trường, như các bản Cà Moong, Xốp Cháo…

“Nhưng địa phương còn nghèo, huyện cũng còn khó khăn nên chúng tôi rất cần sự giúp đỡ của tỉnh, Trung ương và hỗ trợ của các nhà hảo tâm” – ông Vi Đình Phúc nhấn mạnh.

Cán bộ UBND huyện tương Dương và giáo viên Trường PTDTBT Tiểu học Lượng Minh dọn dẹp trường lớp sau lũ quét đêm 30/9/2024. Ảnh: HT

Trao đổi về nguyện vọng của người dân cũng như lãnh đạo UBND xã Lượng Minh về việc di dời điểm trường PTDTBT Tiểu học Lượng Minh, ông Lô Thanh Nhất – Phó Chủ tịch UBND huyện Tương Dương cho biết, lãnh đạo huyện cũng nhận thấy điểm Trường PTDTBT Tiểu học Lượng Minh hiện đang tồn tại nhiều bất cập như trũng thấp, sát khe dễ ngập. Tuy nhiên, để di chuyển trường đến điểm khác thì cần nguồn lực lớn, trong khi huyện còn khó khăn nên chưa thể giải quyết trong nay mai, mà phải đưa vào kế hoạch đầu tư công dài hạn, hoặc các nguồn hỗ trợ khác từ cộng đồng xã hội.

Hoài Thu - Đình Tuân