Tam Hợp được biết đến là xã biên giới của huyện Tương Dương với diện tích tự nhiên 22.683,85 ha, trong đó với lưu vực khe, suối tương đối lớn 87,15 ha đã mang lại cho Tam Hợp một nguồn lợi thủy sản dồi dào. Sản lượng đánh bắt nuôi trồng hàng năm đạt 6,5 tấn. Tuy nhiên từ năm 2018 trở về trước nguồn thuỷ sản trên địa bàn xã Tam Hợp bị khai thác bừa bãi làm cho sản lượng cá ở các khe suối bị giảm sút dẫn đến tình trạng báo động nghiêm trọng.Trong đó đối với loài cá mát là loài cá đặc sản có giá trị kinh tế rất cao nên bị đánh bắt thường xuyên trong một thời gian dài mà hầu hết bằng những biện pháp khai thác triệt để như lưới mắt nhỏ, kích điện… đã làm cho nguồn lợi cá mát tự nhiên suy giảm nhanh chóng. Ngoài ra, sự thay đổi sinh thái do các hồ thủy điện cũng làm cho phân bố của loài cá mát ngày càng bị thu hẹp, nguồn thức ăn suy giảm, nơi ở và sinh sản bị xáo trộn dẫn đến nguy cơ tuyệt chủng, ảnh hưởng đến sinh kế của người dân. Nhận thấy việc bảo vệ và phát triển nguồn thuỷ sản đặc biệt là đối với loài cá mát, cá lấu, loài cá được cho là đặc sản của địa phương trở thành vấn đề cấp bách.

Chị bộ bản Xốp Nặm, xã Tam Hợp tổ chức bắt cá để gây quỹ

Tháng 12 năm 2018,UBND xã Tam Hợp đã dự thảo Quy chế quản lý, khai thác, bảo vệ và phát triển nguồn lợi thuỷ sản trên địa bàn xã.Quy chế đã quy định rất rõ về việc nghiêm cấm khai thác thủy sản bằng hóa chất độc hại, chất nổ, xung điện và các phương tiện có tính hủy diệt khác. Người ngoài địa phương vào đánh bắt cá trong xã Tam Hợp sẽ bị trục xuất ra khỏi địa bàn. Đối với các hộ dân trong xã Tam Hợp, nguồn thủy sản thuộc về toàn dân, những trường hợp đánh bắt thủy sản trái với quy định sẽ bị tịch thu dụng cụ và xử phạt hành chính. Các bản làng được thành lập khu vực bảo vệ nguồn lợi thủy sản theo từng khúc suối cụ thể, được cắm biển báo cho người dân được biết, cấm khai thác và đánh bắt cá. Ngoài ra mỗi bản đều đưa ra quy định thời gian, hình thức khai thác nguồn lợi thủy sản một cách hợp lý.

Ngay sau khi UBND xã Tam Hợp ban hành quy chế “Bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản trên địa bàn xã Tam Hợp” Chi bộ, BQL bản Xốp Nặm đã tổ chức họp dân để tuyên tuyền. Mới đầu việc tuyên truyền cũng gặp nhiều khó khăn. Bởi nguồn thủy sản từ khe suối là nguồn sống chính của người dân trong bản vì vậy công tác tuyên truyền mất nhiều thời gian để người dân hiểu, đồng tình và thực hiện. Công tác tuyên truyền được Chi bộ, BQL bản Xốp Nặm lồng ghép trong cuộc họp xã viên, điều quan trọng là làm sao để người dân hiểu lợi ích của việc triển khai thực hiện mô hình, việc cần thiết đó chính là tạo ra một vùng nhất định để các loại cá có nơi sinh sản và phát triển.

Sau một thời gian triển khai thực hiện, với sự thống nhất quyết tâm cao của cấp ủy, chính quyền địa phương, Chi bộ, BQL bản Xốp Nặm chủ trương bảo vệ nguồn lợi thủy sản đã được 100% các hộ dân đồng tình ủng hộ và tự nguyện ký bản cam kết không đánh bắt thủy sản trong khu vực cấm. Kết quả bước đầu đã làm hồi sinh các loại cá như cá mát, cá lấu… phát triển rất nhanh với số lượng lớn, mỗi mét vuông mặt nước ước khoảng trên 20 con.

            Ngoài ra, song song với việc bảo vệ thì Chi bộ, BQL bản Xốp Nặm còn quan tâm đến việc khai thác một cách hợp lý để nguồn thủy sản phát triển bền vững. Trong đó bản Xốp Nặm đã thực hiện quy chế chia sẻ lợi ích bằng cách hàng năm tổ chức cho nhân dân khai thác cá định kỳ như trong 6 tháng đầu năm 2021 nhân dân đã tổ chức đánh bắt 2 đợt trong đó mỗi đợt thu được hơn 100kg cá mát và cá lấu. Chính vì bảo vệ và đánh bắt hợp lý như vậy đã góp phần cải thiện đời sống cho người dân, cho thấy hiệu quả của việc bảo vệ nguồn lợi thủy sản, tạo cơ sở vững chắc cho các hoạt động du lịch, thu hút du khách đến với Tam Hợp để ngắm cá mát, thưởng thức những món ngon đặc sản từ cá Mát.

Để có thể kiểm soát và bảo vệ nguồn cá tốt hơn, trong năm 2020 được sự hỗ trợ của Đảng ủy - UBND xã Tam Hợp đến nay Chi bộ, BQL bản Xốp Nặm đã lắp đặt 3 camera theo dõi; 6 bóng đèn thắp sáng dọc khe suối khu vực cấm đánh bắt thủy sản của bản.

Có thể khẳngđịnh đây là mô hình dân vận khéo đầu tiên về công tác Bảo vệ nguồn lợi thủy sản trên địa bàn huyện Tương Dương đến nay đã đạt được thành công nhất định và được nhân rộng tại nhiều địa phương khác như các xã Yên Thắng, Tam Quang, Lưu Kiền….

Với kết quả bước đầu của mô hình, Nghị quyết Đại hội Đảng bộ xã Tam Hợp khoá VIII, nhiệm kỳ 2020-2025 tiếp tụcxây dựng chương trình hành động toàn khoá, trong đó nhấn mạnh vai trò công tác bảo vệ và phát triển nguồn lợi thuỷ sản đặc biệt sẽ phát triển mô hình bảo vệ cá mát gắn với du lịch sinh thái thác Kảy Đỏn tại bản Xốp Nặm. Hy vọng rằng trong thời gian tới, bản Xốp Nặm sẽ là điểm đến của du khách về tham quan suối Cá mát cũng như tìm hiểu văn hoá dân tộc đặc sắc của người dân Tam Hợp nói riêng, cộng đồng dân tộc Tương Dương nói chung.     

   Hoài Giang - Kha Hà (Xã Tam Hợp)

(Nguồn: Bài in Bản tin Tương Dương tháng 11/2021)